Ακράτεια Ουροποιητικού και Φυσικοθεραπεία
Τι είναι η ακράτεια ουροποιητικού;
Με τον όρο ακράτεια περιγράφουμε την κατάσταση κατά την οποία προκαλείται ακούσια απώλεια ούρων από την ουροδόχο κύστη.
Γιατί προκαλείται και πόσο συχνά εμφανίζεται;
Υπάρχουν διαφορετικά είδη ακράτειας, με διαφορετικές αιτίες το καθένα:
- Ακράτεια μυϊκής υπερέντασης ή προσπάθειας, όπου εμφανίζεται μικρή απώλεια ούρων έπειτα από φτέρνισμα, βήχα, γέλιο ή κατά τη διάρκεια κάποιου έντονου σπορ. Συμβαίνει κυρίως μετά από εγκυμοσύνη ή μετά από ορμονικές αλλαγές στην εμμηνόπαυση. Ίσως παρουσιαστεί και σε άνδρες μετά από χειρουργείο προστάτη. Ο όγκος ούρησης είναι φυσιολογικός και η άφιξη στην τουαλέτα είναι έγκαιρη.
Έπειτα από πρόσφατη μελέτη στη Σουηδία στο Sahlgrenska Academy, δύο δεκαετίες μετά από τη γέννηση ενός παιδιού, ο φυσιολογικός τοκετός σχετίζεται με αύξηση των πιθανοτήτων ουρικής ακράτειας σε ποσοστό 67%, και η παρουσία ακράτειας ούρων περισσότερο από 10 χρόνια αργότερα αυξήθηκε κατά 275% σε σύγκριση με την καισαρική τομή (Maria Gyhagen, 2008). - Ακράτεια υπερχείλισης ή επιτακτική, όπου η κύστη δεν αδειάζει κανονικά, λόγω κάποιας πάθησης, όπως διαταραχές του σφιγκτήρα ή νευρολογικές διαταραχές που επηρεάζουν τα νεύρα της περιοχής, εγκεφαλικά, Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, όγκους εγκεφάλου, κακώσεις νωτιαίου μυελού, τραύματα, σε λίθους στα νεφρά, σε διογκωμένο προστάτη που μπλοκάρεται η ροή των ούρων, ή σε άτομα με εξασθενημένους μυς της κύστης. Παρουσιάζεται σε ποσοστά 10-26% στους άνδρες και 8-42% στις γυναίκες. Η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται με την ηλικία και συχνά συνυπάρχει και με άλλες δυσλειτουργίες του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος όπως φλεγμονή, όγκοι και ευερέθιστη ή ασταθής κύστη. Παρατηρείται μεγάλη ποσότητα απώλειας ούρων που διαφεύγουν από τη κύστη επιτακτικά, ο όγκος ούρησης είναι μικρός, η άφιξη στην τουαλέτα δεν είναι έγκαιρη, εμφανίζεται συχνουρία και νυχτουρία.
- Λειτουργική ακράτεια, διανοητικό πρόβλημα ή άλλο πρόβλημα κατά το οποίο δεν προλαβαίνει το άτομο να πάει στην τουαλέτα.
- Αντανακλαστική ακράτεια (βλάβη νεύρων που ελέγχουν την κύστη).
Η φυσικοθεραπεία μπορεί να φέρει αποτέλεσμα στην ακράτεια μυϊκής υπερέντασης και στην ακράτεια υπερχείλισης, γυμνάζοντας τους μυς του πυελικού εδάφους. Στην περίπτωση της ακράτειας υπερέντασης εφόσον δεν υπάρχει αποτέλεσμα με την φυσικοθεραπεία τοποθετείται χειρουργικά ειδική ταινία για την ενίσχυση των πυελικών μυών και την αποφυγή της ακράτειας των ούρων. Στην ακράτεια υπερχείλισης εκτός από άσκηση των πυελικών μυών και την εκπαίδευση της κύστης, μπορεί να χορηγηθούν φάρμακα που αναστέλλουν την υπερδραστηριότητα κύστης, να γίνει θεραπεία παθήσεων όπως λοίμωξη κτλ. που προκαλούν την ακράτεια και τέλος μπορεί να γίνει χειρουργική θεραπεία με Botox.
Τι είναι πυελικό έδαφος?
Το πυελικό έδαφος είναι μια σύνθετη μυοσκελετική δομή που αποτελείται από μια ομάδα γραμμωτών μυών, συνδέσμων και περιτονίας. Αυτοί οι μύες ονομάζονται μύες του πυελικού εδάφους και βρίσκονται μεταξύ ηβικής σύμφυσης και του κόκκυγα (εικ1).
Υποστηρίζουν παθητικά και ενεργητικά ζωτικά όργανα, όπως την κύστη, την ουρήθρα, τα γεννητικά όργανα και το έντερο, φροντίζουν για την εγκράτεια των ούρων και του εντερικού περιεχομένου, συμβάλουν στη σεξουαλική υγεία καθώς και στη σταθεροποιήση της οσφύος. Όταν αυτοί οι μύες δυσλειτουργούν μπορούν να δώσουν συμπτώματα στην κύστη (ουρική ακράτεια), το έντερο ή να προκαλέσουν πόνο.
Πώς βοηθάνε οι ασκήσεις πυελικού εδάφους (ασκήσεις kegel) στην ακράτεια του ουροποιητικού συστήματος;
Όπως προαναφέρθηκε, η ακράτεια μυϊκής υπερέντασης και η ακράτεια υπερχείλισης, μπορούν να αντιμετωπιστούν με ενδυνάμωση και σταθεροποίηση των πυελικών μυών με τις ασκήσεις kegel. Ουσιαστικά, κατά την ακράτεια (εικ2), υπάρχει χαλάρωση του έξω σφικτήρα μυ που συγκρατεί την ουρήθρα και δυσλειτουργία του εξωστήρα μυ, ο οποίος δεν συγχρονίζεται σωστά ώστε να δράσει την κατάλληλη στιγμή. Με την φυσικοθεραπεία, εκπαιδεύουμε ή επανεκπαιδεύουμε αυτούς τους μύες να δρουν σωστά.
Πλάνο αποκατάστασης πυελικού εδάφους
Στο χώρο της “Βιοανάταξης” για να ξεκινήσουμε ένα οποιαδήποτε πρόγραμμα αποκατάστασης που αφορά το πυελικό έδαφος ο ασθενής θα πρέπει να αξιολογηθεί προηγουμένως, να καταγραφεί η αρχική του κατάσταση και βάσει αυτής της εκτίμησης οι ειδικευμένοι θεραπευτές μας να σχεδιάσουν το πρόγραμμα αποκατάστασης που θα πρέπει να ακολουθήσει. Η αξιολόγηση διακρίνεται σε υποκειμενική και αντικειμενική. Στην υποκειμενική αξιολόγηση λαμβάνουμε πληροφορίες για το ιστορικό του ασθενούς (ηλικία, επάγγελμα, προηγούμενο ιστορικό, απώλεια ούρων στο 24ώρο, ακράτεια με βήχα, φτέρνισμα, δραστηριότητα κ.τ.λ), γι’ αυτό το σκοπό χρησιμοποιείται το διεθνές ερωτηματολόγιο (ICIQ-SF). Στην αντικειμενική αξιολόγηση περιλαμβάνεται, η παρατήρηση, κοιλιακή εξέταση, η νευρολογική εξέταση, η κολπική ψηλάφηση, η αξιολόγηση της δύναμης των μυών του πυελικού εδάφους με την κλίμακα διαβάθμισης Oxford (βαθμοί 1-5). Τα ευρήματα της αξιολόγησης θα οδηγήσουν στον σωστό και εξατομικευμένο πλάνο αποκατάστασης του ασθενούς, με στόχο το μέγιστο αποτέλεσμα στο πρόβλημα της ακράτειας του ασθενούς. Οι θεραπευτές μας είναι δίπλα στον ασθενή ελέγχοντας συνεχώς τόσο την ορθή εκτέλεση των ασκήσεων όσο και την πρόοδο της δύναμης των πυελικών μυών, αλλά και ενθαρρύνοντας την προσπάθεια του ασθενούς για την επίτευξη της πλήρους αποκατάστασης.
Πώς μπορώ να γυμνάσω τους πυελικούς μυς μου;
- Εύρεση των σωστών μυών, τι πρέπει να προσέξουμε
Για να εξασκήσουμε τους πυελικούς μυς πρέπει αρχικά να αισθανθούμε αυτούς τους μυς, συσπώντας τους. Αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε με τη βοήθεια της συσκευής biofeedback ή κατά τη διάρκεια της ούρησης, να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε τη ροή και να την ξαναρχίσουμε, επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία αυτή 1-2 φορές μέχρι να συνειδητοποιήσουμε ποίους μυς σφίγγουμε εκείνη τη στιγμή.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Ο έλεγχος της ταυτοποίησης των μυών του πυελικού εδάφους με την διακοπτόμενη ούρηση γίνεται μια φορά στην αρχή της θεραπείας, για να αναγνωρίσει ο ασθενής ποίοι είναι οι σωστοί μύες που θέλουμε να ασκήσουμε και όχι σαν τρόπος άσκησης αυτών. Η επαναλαμβανόμενη σύσπαση των μυών του πυελικού εδάφους με σκοπό την διακοπή της ούρησης μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην κύστη όπως λοίμωξη ή και να καταστούν ακόμα πιο αδύναμοι οι μύες αυτοί. - Αν ακόμη δεν είμαστε σίγουροι ότι είναι οι σωστοί, επειδή αυτοί οι μύες συσπώνται συγχρόνως, μπορούμε να τους αισθανθούμε καλύτερα αν:
- Γυναίκες: εισχωρούμε το δάκτυλό μας μέσα στον κόλπο και πρέπει, καθώς σφίγγουμε τους πυελικούς μύες, να νιώσουμε στο δάκτυλο ότι οι μύες ανεβαίνουν πάνω και καθώς χαλαρώνουμε, κατεβαίνουν κάτω.
Οι γυναίκες μπορούν ακόμη να χρησιμοποιήσουν κολπικούς κώνους, τους οποίους προσπαθούν να κρατήσουν μέσα στον κόλπο, οπότε αναγκαστικά σφίγγουν τους πυελικούς μυς. - Άνδρες: εισχωρούμε το δάκτυλό μας μέσα στον πρωκτό και αισθανόμαστε να ανεβοκατεβαίνουν οι μύες καθώς σφίγγουμε και χαλαρώνουμε αντίστοιχα του πυελικούς μύες.
- Γυναίκες: εισχωρούμε το δάκτυλό μας μέσα στον κόλπο και πρέπει, καθώς σφίγγουμε τους πυελικούς μύες, να νιώσουμε στο δάκτυλο ότι οι μύες ανεβαίνουν πάνω και καθώς χαλαρώνουμε, κατεβαίνουν κάτω.
- Με το biofeedback, χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό ερεθισμό για να «ξυπνήσουμε» και να εντοπίσουμε τους πυελικούς μύες, ενώ συγχρόνως βλέπουμε σε οθόνη τη σύσπαση που κάνουμε. Ο θεραπευτής τοποθετεί ηλεκτρόδιο – αισθητήρα μέσα στον κόλπο στις γυναίκες και μέσα στον πρωκτό στους άνδρες, ώστε να προκληθεί ακριβώς η σύσπαση των πυελικών μυών που χρειαζόμαστε.
Προσοχή!!! Αν υπάρχει οποιαδήποτε ενόχληση στην κοιλιακή χώρα ή στην οσφύ κατά τη διάρκεια των ασκήσεων, κάτι δεν γίνεται σωστά. Χρειάζονται βαθειές αναπνοές για να χαλαρώσει το σώμα την ώρα των ασκήσεων. Είναι πολύ σημαντικό να προσέξουμε να είναι χαλαροί οι κοιλιακοί, οι γλουτιαίοι και οι μηριαίοι μυς.
Ασκήσεις μυών πυελικού εδάφους
Βασικές αρχές άσκησης
- Η προτεινόμενη αρχική θέση άσκησης των μυών του πυελικού εδάφους είναι ξαπλωμένη σε ύπτια θέση με τα πόδια όσο το δυνατόν ανοικτά και με ένα μαξιλάρι κάτω από τους γλουτούς ώστε οι μύες να πλησιάζουν τα όργανα που φυσιολογικά υποστηρίζουν.
- Η ουροδόχος κύστη θα πρέπει να αδειάσει πριν την εκκίνηση της άσκησης.
- Στην διάρκεια της σύσπασης των μυών δεν θα πρέπει να κρατιέται η αναπνοή και προσπαθούμε να μην συσπώνται ταυτόχρονα οι κοιλιακοί και γλουτιαίοι μύες.
- Ξεκινάμε με μικρό αριθμό συσπάσεων και συχνές επαναλήψεις. Αν νιώσετε κούραση ή τρέμουλο των μυών σταματάτε την άσκηση και επαναλαμβάνετε αργότερα.
Άσκηση 1
Ξαπλώστε αρχικά ύπτια στο κρεβάτι (Εικ3). Κρατήστε τα πόδια ανοικτά και αναπνέτε ήρεμα. Συγκεντρωθείτε στο πρόσθιο μέρος του πυελικού εδάφους, βάλτε το ένα σας χέρι πάνω στο ηβικό οστούν και προσπαθήστε να σκεφτείτε ότι σφίγγετε τον κόλπο σας ως το επίπεδο του χεριού σας. Κρατήστε εκεί τη σύσπαση για 2-3 δευτερόλεπτα και μετά χαλαρώστε τελείως. Επαναλάβετε το ίδιο πέντε φορές, αυξάνοντας σταδιακά τον χρόνο που κρατάτε. Στην πορεία του προγράμματος μπορεί να γίνει αλλαγή θέσης άσκησης στην πρηνή και σε πλάγια θέση. Ο μελλοντικός στόχος αυτής της άσκησης είναι να μπορείτε να κρατάτε 10 sec την σύσπαση, 10 sec χαλάρωση 7-10 επαναλήψεις/φορά και 3-5 φορές/ημέρα.
Άσκηση 2
Άσκηση που ονομάζεται «ανελκυστήρας». Ξεκινήστε με το να φανταστείτε ότι οι μύες γύρω από τον κόλπο σας είναι ένας ανελκυστήρας, ο οποίος όταν είστε χαλαρή βρίσκεται στο ισόγειο. Σφίξτε λίγο τους μύες και τραβήξτε τους προς τα πάνω μέσα στον κόλπο μέχρι το πρώτο όροφο, στη συνέχεια, αν αυτό είναι δυνατό μέχρι τον δεύτερο όροφο. Καθώς θα αποκτάτε εμπειρία, σ’ αυτή την άσκηση προσπαθήστε να φτάσετε και μέχρι τον τρίτο όροφο. Σταματήστε εκεί ενώ μετράτε μέχρι το πέντε. Σταδιακά πάλι καταβείτε όροφο προς όροφο και προσπαθήστε να τους χαλαρώσετε τόσο ώστε να φτάσετε μέχρι το “υπόγειο” αλλά τελικά επιστρέψτε στο ισόγειο.
Όταν πια αποκτήσετε κάποια άνεση με αυτές τις δύο ασκήσεις προσπαθήστε να τις συνδυάσετε με μια καθημερινή δραστηριότητα όπως το πλύσιμο, το άλλαγμα του μωρού, την συνομιλία στο τηλέφωνο, βλέποντας τηλεόραση, περιμένοντας το πράσινο φως στο δρόμο κτλ. Ένας καλός αριθμός επανάληψης είναι 50 την ημέρα.
Άσκηση 3
Κατά την σεξουαλική επαφή σφίξτε το πέος με τους μύες του κόλπου, κρατήστε τη σύσπαση μερικά δευτερόλεπτα και μετά χαλαρώστε. Είναι ένας τρόπος άσκησης που τροφοδοτεί ικανοποιητικά τον εγκέφαλο με την πληροφορία για το ποίους μυς συσπάτε και προσδίδει μεγάλη βελτίωση όχι μόνο στο κομμάτι της ακράτειας αλλά και στην σεξουαλική σας ζωή.
Άσκηση 4
Έχει αποδειχθεί ότι όταν σηκωνόμαστε από βαθύ κάθισμα, αυτόματα συσπάται και μάλιστα πολύ έντονα, όλο το πυελικό έδαφος. Το να χρησιμοποιήσουμε λοιπόν το βαθύ κάθισμα για να σηκώσουμε ένα αντικείμενο, όχι μόνο προστατεύει την σπονδυλική σας στήλη, αλλά και ενισχύει τους μύες του πυελικού εδάφους.
Άσκηση 5
Άσκηση με κολπικούς κώνους. Προσπαθήστε να μείνει ο κώνος (Εικ4) μέσα στον κόλπο 5 δευτερόλεπτα και μετά χαλαρώστε, επαναλαμβάνουμε 8-10 φορές , 3-5 φορές/ημέρα.
Άλλο πρόγραμμα εκγύμνασης με κώνους είναι να τοποθετείτε τον κώνο στον κόλπο και να κρατάτε μέχρι και 15 λεπτά από όρθια θέση, 2 φορές/ημέρα.
Στην πρόοδο του προγράμματος άσκησης των μυών του πυελικού εδάφους μπορούμε να αλλάξουμε θέση άσκησης και από την ξαπλωτή να δουλέψουμε στην καθιστή, στην όρθια θέση και κατά την διάρκεια διαφόρων δραστηριοτήτων, ώστε να μάθει το σώμα να ελέγχει πια τους μυς αυτόματα.
Σε πρόσφατη έρευνα, ένα δείγμα γυναικών δοκίμασαν μόνο biofeedback για 2 εβδομάδες ως τρόπο σύσπασης των πυελικών μυών και είδαν διαφορά στα συμπτώματά τους, το 35% και σε ένα δεύτερο δείγμα που έγιναν μόνο οι ασκήσεις Kegel είδαν διαφορά το 40%.
Οπότε συμπεραίνουμε πως ναι μεν είναι σημαντική η συσκευή biofeedback για την σύσπαση των σωστών μυών, αλλά για να έχουμε άριστα αποτελέσματα χρειάζεται ο συνδυασμός biofeedback και ασκήσεων Kegel.
Πόσο γρήγορα θα δω αποτέλεσμα?
Στις 3 βδομάδες οι περισσότεροι παρατηρούν βελτίωση. Θα χρειαστεί να γίνονται οι ασκήσεις για μια περίοδο τριών μηνών για να υπάρξει ουσιαστική και μόνιμη αποκατάσταση.
Βιβλιογραφία:
(John M. Eisenberg Center for Clinical Decisions and Communications Science.
Baylor College of Medicine, Houston, Texas, Created: April 9, 2012)
(A.D.A.M. Medical Encyclopedia., Urinary incontinence, Loss of bladder control; Uncontrollable urination, Last reviewed: September 19, 2011)
(John M. Eisenberg Center for Clinical Decisions and Communications Science.
Baylor College of Medicine, Houston, Texas, Created: April 9, 2012)
(A.D.A.M. Medical Encyclopedia., Stress incontinence, Last reviewed: September 16, 2011) (National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health (UK), London: RCOG Press; October 2006)
(A.D.A.M. Medical Encyclopedia, Urinaryincontinence, Last reviewed: September 19, 2011).
(A.D.A.M. Medical Encyclopedia., Stress incontinence, Incontinence – stress, Last reviewed: September 16, 2011)
(Balaskas Active Birth )
(E. Noble Essential exercises for the childbearing year )
(E. Noble Essential exercises for the childbeing year )
(E. Noble Childbirth with Insight)
(The Pelvic Floor – National Childbirth Trust)
(Care in Normal Birth – WHO/FRH/MSM/96-24)
(Varney’s Midwivery 1997