Άκανθα Πτέρνας

Τι είναι:

Άκανθα πτέρνας είναι μια οστική προεξοχή στην κάτω επιφάνεια της πτέρνας.

Δημιουργείται από απόθεμα ασβεστίου, που εναποτίθεται αντιδραστικά από τον οργανισμό, έπειτα από επαναλαμβανόμενο τραυματισμό της περιοχής, λόγω μεγάλης τάσης των μυών του πέλματος ή τραυματισμού του λιπώδη ιστού που καλύπτει το οστό της πτέρνας (εικ1).

Ανατομία:

Ο άκρος πόδας αποτελείται από ένα μεγάλο δίκτυο μυών, τενόντων, συνδέσμων και οστών. Η πτέρνα είναι ένα από τα μεγαλύτερα οστά του δικτύου και δέχεται τις περισσότερες εξωτερικές επιδράσεις κατά την φόρτιση του ποδιού στη βάδιση, στην ορθοστασία και στο τρέξιμο.

Στην πτέρνα καταφύεται ο αχίλλειος τένοντας και εκφύεται η πελματιαία απονεύρωση. Άρα οποιαδήποτε αλλαγή που ταράζει την ισορροπία αυτών, επηρεάζει άμεσα και την πτέρνα.

Επιβαρυντικοί παράγοντες:

Παράγοντες που επηρεάζουν επιβαρυντικά την άκανθα, γιατί αλλάζουν την δυναμική ισορροπία του άκρου πόδα είναι:

Μη φυσιολογική βάδιση, που φορτίζει λανθασμένα το οστό της πτέρνας, τους συνδέσμους και τους μύες της περιοχής.
Τρέξιμο ή περπάτημα σε σκληρό έδαφος, που δεν απορροφώνται οι φορτίσεις.
Στενά, κακοφθαρμένα ή μη ανατομικά παπούτσια, που δεν υποστηρίζουν την ποδική καμάρα του πέλματος.
Παχυσαρκία ή βάρος άνω του φυσιολογικού.
Πλατυποδία ή κοιλοποδία (καμάρα μικρότερη ή μεγαλύτερη του φυσιολογικού)

Αιτιολογία:

Η κύρια αιτία της άκανθας είναι παρατεταμένη διάρκεια φλεγμονής και επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί κάτω από το πέλμα. Η κυριότερη φλεγμονή και τραυματισμός της περιοχής, γίνεται στην πελματιαία απονεύρωση δηλαδή πελματιαία απονευρωσίτιδα.

Ο διαβήτης έχει βρεθεί ότι μπορεί να προκαλέσει άκανθα συνδυαζόμενος με επιβαρυντικές συνθήκες, γιατί δεν υπάρχει επαρκής αιμάτωση της περιοχής, οπότε προκαλείται τοπικά άσηπτη νέκρωση και ο οργανισμός δημιουργεί ασβέστωμα.

Συμπτώματα:

Κατά μέσο όρο, ένας στους πέντε έχει άκανθα πτέρνας χωρίς όμως να έχουν εκδηλώθει πάντα συμπτώματα.

Πόνος στο πέλμα, κυρίως στην περιοχή της πτέρνας αλλά και γύρω από αυτή, που μπορεί να ανεβαίνει πλάγια και πίσω από το πέλμα, είναι το σύμπτωμα της άκανθας. Εκδηλώνεται κατά την ορθοστασία, το περπάτημα και το τρέξιμο. Ο πόνος τις περισσότερες φορές δεν προέρχεται από την άκανθα, αλλά από τα μαλακά μόρια (μύες, σύνδεσμοι, τένοντες), που πιέζονται από την άκανθα. Αν υπάρχει φλεγμονή στο σημείο της άκανθας, εμφανίζεται συνεχόμενος οξύς πόνος, σε όλη τη δίαρκεια της ημέρας και της νύχτας.

Πόνος στην οπίσθια επιφάνεια της πτέρνας μπορεί να συνυπάρχει με ασβεστοποίηση του τένοντα του αχιλλείου, που ονομάζεται παραμόρφωση Hanglund (Hanglund’s σύνδρομο).

Συνήθως η άκανθα συναντάται αμφοτερόπλευρα, αλλά συμπτώματα εκδηλώνονται πρώτα στο ένα πόδι.

Διάγνωση:

Η διάγνωση της άκανθας γίνεται κλινικά από τα συμπτώματα, αλλά και με ακτινογραφία, όπου είναι ορατό το οστικό εξόγκωμα (σαν καρφί) κάτω από την πτέρνα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχει οστική προεξοχή, οπότε τότε αναφέρουμε τον όρο σύνδρομο της άκανθας πτέρνας. Είναι σημαντικό να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες πόνου της περιοχής, όπως η παγίδευση νεύρου, η οσφυοισχιαλγία που πιέζει τις αντίστοιχες ρίζες νεύρων, με αποτέλεσμα να δίνουν πόνο στο πόδι βλέπε διαδραστικό χάρτη, αρθρίτιδα, κάταγμα ή οστικό οίδημα του οστού της πτέρνας.

Θεραπεία:

Η θεραπεία της άκανθας είναι κυρίως συντηρητική με φυσικοθεραπεία. Ο φυσικοθεραπευτής εξετάζει αναλυτικά όλες τις δομές της περιοχής, μύες και συνδέσμους, για να βρει τις μυικές ανισορροπίες που υπάρχουν. Καθοδηγεί τον ασθενή τι πρέπει να προσέξει, τι να αποφύγει, ώστε να επέλθει γρηγορότερα η αποκατάστασή του.

Τις πρώτες μέρες χρειάζεται όσο είναι εφικτό ξεκούραση από τις δραστηριότητες που επιβαρύνουν. Τα σωστά υποδήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση και καλυτέρευση της πορείας της αποκατάστασης. Η τοποθέτηση ψυχρών επιθεμάτων στην περιοχή ανακουφίζει τον πόνο και μειώνει τυχόν φλεγμονή. Υπάρχουν επίσης ειδικά υποπτέρνια πέλματα σιλικόνης για την άκανθα που βοηθούν στον πόνο και υποστηρίζουν την στήριξη.(εικ 2)

Η φυσικοθεραπεία στην περίπτωση της άκανθας, επικεντρώνεται αρχικά στην ανακούφιση του πόνου. Ο πρωτοποριακός παλμός του laser Hilterapia, ανακουφίζει άμεσα τον πόνο στους ιστούς γύρω από την άκανθα ή στο σημείο του εξογκώματος που φλεγμαίνει και επιταχύνει την διαδικασία της επούλωσης. Ήπια κινητοποίηση των οστών του πέλματος, θα βοηθήσει την δυσκαμψία των αρθρώσεων και την παροχέτευση του οιδήματος. Μάλαξη των βραχυσμένων τενόντων θα μειώσει την τάση που ασκείται στην πτέρνα.

Όταν ανακουφιστεί ο έντονος πόνος, ξεκινάμε ήπιες διατάσεις κυρίως της πελματιαίας απονεύρωσης, καθώς και του αχίλλειου τένοντα και όλων των καμπτήρων του πέλματος. Αν συνυπάρχει πελματιαία απονευρωσίτιδα, δουλεύουμε παράλληλα την αποκατάστασή και των δυο παθολογιών.

Η θεραπεία με κρουστικό υπέρηχο (ShockWaveTherapy), διοχετεύοντας κύματα υψηλής ενέργειας στην περιοχή, βοηθάει την αιμάτωση και την απορρόφηση του ασβεστώματος από τον οργανισμό (εικ 3).

Η εφαρμογή kinesiotaping στην περιοχή ανακουφίζει, αποφορτίζει την περιοχή, μειώνει τον πόνο και υποστηρίζει τους κουρασμένους μύες και τένοντες (εικ 4).

Όταν τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει, ένα πελματογράφημα θα διαγνώσει τυχόν λάθος φορτίσεις στο πέλμα, κατά την ορθοστασία και τη βάδιση και η κατασκευή ειδικών πελμάτων θα βοηθήσει ώστε να μην εμφανιστούν πάλι συμπτώματα (εικ 5).

Σε ορισμένες περιπτώσεις που υπάρχει πολύ έντονος πόνος, εφαρμόζεται στην περιοχή έγχυση στεροειδούς, αντιμετώπιση που έχει υποστεί αρκετή κριτική, τόσο για την αποτελεσματικότητα, όσο και για τις επιπτώσεις αν γίνει επαναλαμβανόμενα. Επίσης, η τοπική έγχυση κορτικοστεροειδούς ανακουφίζει από τον πόνο αλλά μπορεί να αδυνατίσει την απονέυρωση με αποτέλεσμα την ρήξη αυτής. Έχουν δοκιμαστεί πολλές διαφορετικές ουσίες για τοπική έγχυση(ένζυμα, αιμοπετάλια, αίμα), με καλά αποτελέσματα αλλά καμία ακόμα δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά.

Ο ασθενής μετά την αποκατάσταση θα πρέπει να συνεχίσει να προστατεύει την περιοχή για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Όλες οι μέχρι τώρα επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η φυσικοθεραπεία είναι η πιό αποτελεσματική θεραπεία για την αποκατάσταση της άκανθας.

Τέλος, αν τα συμπτώματα συνεχίζουν να υπάρχουν μετά το διάστημα 6-10 μηνών ενώ έχει γίνει φυσικοθεραπεία, χρειάζεται επανεξέταση και η μόνη λύση έρχεται χειρουργικά. Γίνεται αφαίρεση της οστικής προεξοχής ή αποσυμπίεση της πελματιαίας απονεύρωσης στην έκφυσή της, στην πτέρνα.

Βιβλιογραφία:

Rosenbaum AJ1, DiPreta JA2, Misener D3., Plantar heel pain., Med Clin North Am. 2014 Mar;98(2):339-52. doi: 10.1016/j.mcna.2013.10.009. Epub 2013 Dec 10.Łukasiak A1,Krystosiak M et al, Evaluation of the effectiveness of vibroacoustictherapytreatment of patients with so-called “heel spur”. A preliminary report, Ortop Traumatol Rehabil.2013 Jan-Feb;15(1):77-87. doi: 10.5604/15093492.1040522.
Smith SB1,Shane HS., Simple bone cyst of the calcaneus. A case report and literature review., J Am Podiatr Med Assoc.1994 Mar;84(3):127-30., Calcaneal spurs: examining etiology using prehistoric skeletal remains to understand present dayheelpain, Foot (Edinb).2012 Sep;22(3):125-9. doi: 10.1016/j.foot.2012.04.003. Epub 2012 May 3.
Yalcin E1,Keskin Akca A, et al 2012, Effects of extracorporal shock wave therapy on symptomaticheelspurs: a correlation between clinical outcome and radiologic changes., Feb;32(2):343-7. doi: 10.1007/s00296-010-1622-z. Epub 2010 Nov 26.
McMillan AM1,Landorf KB et al ,Diagnostic imaging for chronic plantarheelpain: a systematic review and meta-analysis., J Foot Ankle Res.2009 Nov 13;2:32. doi: 10.1186/1757-1146-2-32.
Chundru U1,Liebeskind A et al,Plantar fasciitis and calcanealspurformation are associated with abductor digiti minimi atrophy on MRI of the foot., 2008 Jun;37(6):505-10. doi: 10.1007/s00256-008-0455-2.
Yi TI1,Lee GE et al, Clinical characteristics of the causes of plantarheelpain., Ann Rehabil Med.2011 Aug;35(4):507-13. doi: 10.5535/arm.2011.35.4.507. Epub 2011 Aug 31.
JN Bergmann -, History and mechanical control ofheel spurpain. Clinics in podiatric medicine and surgery, 1990 – europepmc.org
PR Scherer – Heel spursyndrome. Pathomechanics and nonsurgicaltreatment. Biomechanics graduate research group for 1988,Journal of the American Podiatric Medical …, 1991 – Am Podiatric Med Assoc
MA Turlik, TJ Donatelli, MG Veremis – A comparison of shoe inserts in relieving mechanical heel pain,The Foot, 1999 – Elsevier
DB Irving,JL Cook,HB Menz- Factors associated with chronic plantarheelpain: a systematic review, Journal of science and medicine in sport, 2006 – Elsevier
JL Thomas, JC Christensen, SR Kravitz… – The diagnosis and treatment ofheelpain: a clinical practice guideline–revision 2010, The Journal of Foot and …, 2010 – Elsevier
B Vicenzino – Foot orthotics in the treatment of lower limb conditions: a musculoskeletalphysiotherapyperspective, Manual therapy, 2004 – Elsevier
M Hossain, N Makwana, “Not Plantar Fasciitis”: the differential diagnosis and management ofheelpain syndrome, – Orthopaedics and trauma, 2011 – Elsevier
GLY Cheing, H Chang, SK Lo – A comparison of the effectiveness of extracorporeal shock wave and ultrasound therapy in the management ofheelpain, Shock Waves, 2007 – Springer
AD Watson, RB Anderson, WH Davis, Comparison of results of retrocalcaneal decompression for retrocalcaneal bursitis and insertional Achilles tendinosis with calcificspur, – Foot & Ankle International, 2000 – fai.sagepub.com
R Saggini, RG Bellomo, F Cancelli…, Hilterapia® and chronic ankle pain syndromes., – Energy for Health. …, 2009 – asalaser.com